De watertemperatuur van de Gaasperplas
Als openwaterzwemmer ben je meer dan gemiddeld benieuwd naar de watertemperatuur maar wat de thermometer meldt, is niet het hele verhaal. Daaronder is het vaak kouder, soms warmer.
Inleiding
Na de winter wordt het water in de Gaasperplas weer opgewarmd door de toegenomen zonnewarmte. Dat gebeurt vrij onregelmatig: ondiepe stukken langs de kant warmen sneller op dan het diepere midden. Met het vorderen van het voorjaar wordt de waterlaag met een aangename temperatuur dikker maar de temperatuur kan ook zomaar gedaald zijn, na bijvoorbeeld een bewolkte of gure dag. Harde wind schuift de warme laag aan loefzijde weg waar dan kouder water aan de oppervlakte kan komen. Bovendien vindt dan meer menging plaats met dieper kouder water.
Diepere waterlagen zijn ‘s zomers altijd koeler. Bovenop is er dus een opgewarmde menglaag met een variabele dikte. Met toenemende diepte daalt de temperatuur, eerst snel, de spronglaag en daarna weer langzamer. Die gelaagdheid heeft meerdere oorzaken: water bovenin warmt het eerste op, warm water is lichter is dan koud water en blijft dus “drijven”. Met toenemende diepte dringt minder zonlicht door, waardoor de temperatuur bij de bodem maar langzaam toeneemt.
Als na het eind van de zomer de zon minder hoog komt, dan begint het het bovenste water weer af te koelen. Dat gebeurt vooral door uitstraling en verdamping (ochtendmist). Dat gaat door tot de menglaag nog maar 4°C is, dan zakt die naar de bodem en wordt vervangen door lichter water uit de diepte dat dan warmer is. De situatie is nu omgekeerd: bovenin het koudst en daaronder iets warmer. Vissen zoeken daarom liever de diepte op om te overwinteren. De bovenste laag kan verder afkoelen en zelfs bevriezen.
Naast de temperatuur aan de oppervlakte is het vooral interessant om te weten tot welke diepte die geldt. Voorlopig kunnen we die informatie niet bieden.
De metingen
Het verloop van de watertemperatuur in de Gaasperplas wordt door leden van ZoZ bijgehouden sinds augustus 2015. De gebruikte thermometers meten alleen aan het oppervlak.
Aan de zuidkant van de plas wordt op twee punten gemeten. Aan de steiger in de beschutte ondiepe bocht bij het terrein van wsz Gaasperplas hangt één thermometer. De andere is aan een boei bevestigd die in vijf meter diep water ligt, 25m uit de oever. Op die plek is er meer wind en golfslag en daardoor treedt meer menging op. Het verschil tussen beide thermometers geeft een beetje een idee over de invloed van zon en wind op de temperatuur.
De grafiek
Inmiddels hebben we ruim 1300 metingen. De actuele meetreeksen zijn in blauw (boei) en rood (steiger) weergegeven. De witte achtergrondgrafiek is het langjaarlijks gemiddelde per dag voor beide thermometers met 95%- en 68%-waarschijnlijkheidsintervallen (denk aan de “pluim” bij de weersverwachting in het Achtuurjournaal). Uitzonderlijke waarden zijn weergegeven als losse blokjes. Bijvoorbeeld 16 graden in de zomer, zo’n temperatuur verwacht je in mei of september.
Het is een lopende grafiek: de tijd-as schuift (eens per maand) naar links, de grafieken schuiven mee. De rode en blauwe data die aan de linkerkant uit beeld verdwenen, zijn verwerkt in de achtergrondgrafiek die rechts is verschenen.
De grafiek kan worden vergroot door te dubbelklikken.
Afgelopen winter bleef de plas ijsvrij omdat er nauwelijks vorst was. De laagste temperatuur van deze winter viel precies op Nieuwjaarsdag. Dat verleende wel extra glans aan de prestatie van de deelnemers aan de Nieuwjaarszwem, inmiddels een traditie. Daarna bleef de watertemperatuur één à twee graden boven het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar.
Sinds half maart lagen vanwege de coronamaatregelen ook bij ZoZ de activiteiten nagenoeg stil waardoor er flinke hiaten in de meetreeksen vielen. Nu er, onder voorwaarden weer in clubverband gezwommen kan worden zal het meten en noteren ook weer serieus hervat worden.
La température de l’eau du Gaasperplas
Depuis le mois d’août 2015 les membres de ‘ZoZ’, club de natation en eau libre, ont enregistré la température de l’eau du Gaasperplas, étang situé au sud-est d’Amsterdam. Les relevés de 2020 sont symbolisés en rouge et en bleu. La courbe rouge représente les températures au niveau du ponton du club de planche à voile ‘GW’, où l’eau arrive à hauteur de genou; la bleue, les mesures réalisées à vingt cinq mètre du rivage, dans une zone moins abritée, où la profondeur est de cinq mètre.
La courbe blanche visualise la température moyenne des années précédentes, avec ses marges d’erreur de 68% et de 95%. Les quelques mesures exceptionnelles sont représentées par de petits tirets verticaux ísolés. Veuillez double cliquer pour agrandir.